Jak zaprojektować i przeprowadzić zajęcia, które będą ekologiczne, nie tylko z nazwy i niezależnie od tematu? W dzisiejszym poście – 7 prostych i praktycznych porad, które pomogą znaleźć odpowiedź!
Choć kwestie ekologii i segregacji odpadów są dla mnie ważne i staram się o nie dbać, sama mam niemało “eko-grzeszków” na sumieniu – zarówno jako edukatorka, jak i jako graficzka. Gdy kiedyś, po jednym z moich warsztatów zobaczyłam, ile odpadów (mimo ich próby ich redukcji) trafia do kosza, prawie chwyciłam się za głowę. I wiedziałam, że chcę to zmienić! Pisząc tego posta bazuję więc w dużym stopniu na własnych doświadczeniach, obserwacjach i przemyśleniach.
Ważne słowa na “R”
Nie tylko temat zajęć, ale też ich przebieg ma walory edukacyjne – i może pomóc budować ekologiczne nawyki. W końcu najbardziej efektywnie uczymy się tego, co staje się częścią naszego doświadczenia! Drobne działania i decyzje prowokują też do kreatywności. Czym można zastąpić błyszczącą plastikową ozdobę? Do czego da się wykorzystać ten skrawek papieru? By znaleźć odpowiedzi, trzeba uruchomić wyobraźnię. Dlatego robienie “czegoś z niczego” bywa bardziej efektywne, niż korzystanie za każdym razem z nowiutkich, nienaruszonych materiałów. Tu wkracza pierwsze słowo na “R” – rethink czyli “przemyśl na nowo”. Od tej pory słowa na “R” będą nam towarzyszyć w całej podróży.
Eko zasada 5R to nic innego jak skrót od pięciu słów: reduce, reuse, recycle, recover i renew. Czyli, kolejno: redukuj, używaj ponownie, przetwarzaj, odzyskuj, odnawiaj. Często dodaje się tu także inne słowa na “R”, takie jak refuse, repair czy rot (kolejno: odmawiaj, reperuj, kompostuj) czy wspomniane już rethink. W poście skupimy się głównie na trzech “R”, choć tak naprawdę każdą z tych zasad da się, mniej lub bardziej, wykorzystać w edukacji.
Jak wcielić w życie zasady na “R” podczas działań edukacyjnych? Zapraszam do lektury! Ale przedtem – mała niespodzianka: ilustracja, którą przygotowałam poniżej jest dostępna w wersji do druku, w dwóch formatach do wyboru. By sięgnąć po pliki, wystarczy odwiedzić zakładkę “Do pobrania“. Do zestawu dołączyłam także pytania pomocnicze, które mogą się przydać na zajęciach.
Reduce
Nie wszystko złoto, co się świeci.
Brokaty, cekiny… niezależnie od tego, czy lubimy takie dodatki czy nie, nierzadko goszczą na stołach w trakcie różnych zajęć. A to nic innego jak drobne kawałki plastiku, które po użyciu praktycznie nie nadają się do recyklingu. Brokat to mikroplastik, który po spłukaniu przedostaje się do wody i w efekcie – do oceanów. Zamiast cekinów do naklejania i ozdabiania lepiej użyć np. confetti wykonanego ze skrawków papieru lub… z liści. Jeśli zaś bardzo zależy Ci na brokacie, możesz ewentualnie sprawdzić ten biodegradowalny, produkowany z folii cellulozowej (dostępny w sieci).
Ogranicz papier i druk.
Przygotowując materiały na zajęcia lub do promocji pytaj w drukarni o papiery ekologiczne. W miarę możliwości rezygnuj z produkcji tzw. kołonotatników czyli notesów z plastikową “sprężynką” – możesz zastąpić je np. klejonymi. Nie produkuj nadmiaru teczek, gadżetów, zeszytów, zwłaszcza jeśli wiesz, że większość uczestników przyjdzie z własnymi notesami. Odpuść też produkowanie plastikowych plakietek czy buttonów. Jeśli natomiast plakietki są szczególnie potrzebne, postaraj się o takie, w których można wymienić karteczkę z danymi i (gdy to możliwe) proś o ich zwrócenie po zajęciach. A jeśli drukujesz w domu lub biurze informacje, które mają znaleźć się na tablicy, także możesz wykorzystać kartki zadrukowane z jednej strony. Przetestuj drukując, na przykład, planszę z “R” ode mnie. ;)
Reuse
Plastik w praktycznym wydaniu.
Jeśli używasz podstawek lub paletek z plastiku (np. na klej lub farbę), sięgaj tylko po takie, które da się umyć lub wykorzystać ponownie. Najcieńszy przezroczysty plastik, który łatwo połamać, raczej się tu nie sprawdzi. Wybieraj wieczka po słoikach lub wiaderkach, podstawki po żywności – tylko opcje z odzysku. Do segregowania i przechowywania drobnych elementów (koraliki, spinacze) sprawdzą się też całe pojemniki po produktach spożywczych, z pokrywką. W końcu te, które da się wykorzystać więcej niż raz to nie tylko dobra opcja na zajęcia, ale i na co dzień!
Wykorzystuj (i zbieraj!) resztki.
Po zajęciach z wykorzystaniem kolorowych papierów czy tkanin często zostają skrawki, z którymi czasem nie wiadomo, co zrobić. A tymczasem kawałki papieru mogą posłużyć do wykonania confetti (patrz – punkt 1), mozaik, bilecików i wielu innych rzeczy. Z kolei skrawków materiału można użyć do wykonania frędzli, dodatków, a także do wypełnienia np. maskotek. Także aktualny szał na kolaże świetnie pokazuje zapotrzebowanie na ekologiczne pomysły w duchu “zero waste”. Jeśli planujesz warsztat związany z kolażami, zorganizuj wśród znajomych zbiórkę starych magazynów – i zachowaj wspomniane skrawki. Przydadzą się z pewnością!
Każdy papier ma dwie strony.
Niby rzecz oczywista, a wciąż zbyt często ignorowana. Do robienia szybkich warsztatowych notatek nie trzeba za każdym razem brać nowiutkich brystoli czy kartek z flipchartów. Gdy tylko się da, wykorzystuj papiery zapisane lub zadrukowane z jednej strony. Świetnie sprawdzą się w tym celu niepotrzebne plakaty. Markery stawią czoła nawet ich śliskiej powierzchni więc z powodzeniem możesz notować na stronie bez grafiki!
Recycle
Łącz surowce z głową.
Trend na “eko warsztaty” ma się dobrze (na szczęście!) nie od dziś. Często na zajęciach wykorzystuje się surowce z odzysku i łączy ze sobą np. drewniane odpady, kawałki sznurka, nakrętki… No właśnie. Tu kwestia do przemyślenia: czy połączenie różnego rodzaju surowców faktycznie da ekologiczne efekty? Co stanie się z pracą po zajęciach? W końcu autorzy i autorki prac z czasem mogą chcieć się ich pozbyć. Czy łącząc, na przykład, plastikowe odpady z drewnem za pomocą gorącego kleju nie stworzymy czegoś, co nie nada się do późniejszej segregacji? Dlatego przygotowując prawdziwe eko zajęcia staraj się proponować surowce podlegające podobnym regułom utylizacji (np. plastik + plastik; papiery + kartony; nasiona + sznurek, etc.). Jeśli natomiast korzystasz z różnych elementów, zadbajcie z uczestnikami o to, by powstałe rzeczy mogły służyć jak najdłużej lub po zajęciach trafiły, w kawałkach, do osobnych pojemników.
Segreguj.
Kolejna “oczywistość”, o której, niestety, czasem zapomina się w pośpiechu. Zwłaszcza gdy masz prowadzić zajęcia w sali, której nie znasz, a przestrzeń organizuje za Ciebie ktoś inny. Wyrób w sobie nawyk pytania o możliwość segregacji odpadów. Jeśli na sali jest jeden kosz na śmieci, za tymczasowy pojemnik na odpady mogą posłużyć np. pudła czy same worki. Pamiętaj tylko, by czytelnie je oznaczyć. W przypadku zajęć z dziećmi warto co jakiś czas przypomnieć im o tym, gdzie wrzucać poszczególne śmieci. Oczywiście, jeśli będzie potrzeba bo nierzadko po pewnym czasie pytają o to same!
Rozwiewaj wątpliwości
Obawiasz się, że korzystanie z odpadów i rzeczy “z odzysku” może zostać odebrane jako nadmierna oszczędność? Możesz szczerze wytłumaczyć odbiorcom (lub rodzicom młodszych uczestników zajęć), z czego wynika Twoje podejście. Takie wprowadzenie może też mieć dodatkowy walor dydaktyczny. Zadbaj również o to, by pozostałe narzędzia wykorzystywane na zajęciach (pędzle, ołówki, farby, nożyczki) były możliwie dobrej jakości. Odpowiednie wyeksponowanie i posegregowanie warsztatowych materiałów także zachęci do pracy i zrobi dobre pierwsze wrażenie. A potem? Przestrzeń ogarnie twórczy bałagan. Przynajmniej do momentu, w którym przypomną o sobie pojemniki do segregacji. :)
Dla tych, którzy dobrnęli do końca – bonus czyli dodatkowa podpowiedź: jeśli zostaną Ci po zajęciach materiały, które możesz udostępnić (plansze, książeczki, kolorowanki) – przekaż je tam, gdzie mogą się przydać: do biblioteki, instytucji, ośrodka. Ostatnio otrzymałam dobrą radę, by drukowane plansze dla dzieci, które mi zostały przekazać np. do gabinetu dentystycznego. W takich miejscach często są kąciki dla dzieci, które nudzą się w poczekalni. Dziękuję za radę, Aniu, nie omieszkam skorzystać! ;)
Interesują Cię warsztaty dla edukatorów, animatorów i nauczycieli związane z prowadzeniem zajęć w duchu eko? Chcesz poznać pomysły na ekologiczne rozwiązania i działania kreatywne? Niebawem w zakładce “Współpraca i kontakt” pojawi się moja oferta warsztatowa. A już teraz możesz spytać mnie o szczegóły pisząc na podany w niej adres mailowy!
